ក្នុងពិភពលោកបច្ចុប្បន្ន ក្រៅពីជំងឺឆ្លងដែលយើងតែងតែឮជាញឹកញាប់ មានជំងឺមួយប្រភេទទៀតដែលកំពុងកើនឡើងគួរឱ្យកត់សម្គាល់ និងក្លាយជាបន្ទុកសុខភាពសកលលោក នោះគឺ ជំងឺមិនឆ្លង (Non-Communicable Diseases - NCDs)។ ជំងឺទាំងនេះមិនចម្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតដូចជាផ្ដាសាយ ឬកូវីដ-១៩ នោះទេ ប៉ុន្តែវាវិវត្តន៍បន្តិចម្ដងៗនៅក្នុងរាងកាយ ដោយសារកត្តាជាច្រើនដែលទាក់ទងនឹងរបៀបរស់នៅ ទម្លាប់ប្រចាំថ្ងៃ និងកត្តាហ្សែន។
តើអ្វីទៅជាជំងឺមិនឆ្លង?
ជំងឺមិនឆ្លង គឺជាក្រុមជំងឺរ៉ាំរ៉ៃដែលជាធម្មតាមានរយៈពេលយូរ និងវិវត្តន៍យឺតៗ ដោយបណ្ដាលមកពីការរួមបញ្ចូលគ្នានៃកត្តាហ្សែន សរីរវិទ្យា បរិស្ថាន និងឥរិយាបថ។ ជំងឺទាំងនេះអាចប៉ះពាល់ដល់គ្រប់វ័យ ប៉ុន្តែជារឿយៗលេចឡើងចំពោះមនុស្សពេញវ័យ និងវ័យចំណាស់។
ជំងឺមិនឆ្លងសំខាន់ៗទាំង ៤ ប្រភេទដែលបណ្ដាលឱ្យមានអ្នកស្លាប់ច្រើនជាងគេនៅលើពិភពលោកមាន៖
- ជំងឺបេះដូង និងសរសៃឈាម: រួមមាន ជំងឺលើសឈាម (Hypertension) ជំងឺគាំងបេះដូង (Heart Attack) ដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល (Stroke) និងជំងឺខ្សោយបេះដូង។ ជំងឺទាំងនេះច្រើនបណ្ដាលមកពីការស្ទះសរសៃឈាមដោយសារកូលេស្តេរ៉ុល និងការបត់បែនមិនល្អនៃសរសៃឈាម។
- ជំងឺមហារីក: មានច្រើនប្រភេទដូចជា មហារីកសួត មហារីកថ្លើម មហារីកពោះវៀនធំ មហារីកសុដន់ និងមហារីកមាត់ស្បូន។ ការវិវត្តន៍នៃកោសិកាខុសប្រក្រតីដោយគ្មានការគ្រប់គ្រងគឺជាមូលហេតុចម្បង។
- ជំងឺទឹកនោមផ្អែម: ជាជំងឺដែលរាងកាយមិនអាចផលិតអាំងស៊ុយលីនបានគ្រប់គ្រាន់ ឬមិនអាចប្រើប្រាស់អាំងស៊ុយលីនដែលមានប្រសិទ្ធភាព ដែលនាំឱ្យកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមខ្ពស់។
- ជំងឺផ្លូវដង្ហើមរ៉ាំរ៉ៃ: ដូចជា ជំងឺហឺត (Asthma) និងជំងឺស្ទះសួតរ៉ាំរ៉ៃ (Chronic Obstructive Pulmonary Disease - COPD)។ ជំងឺទាំងនេះប៉ះពាល់ដល់ផ្លូវដង្ហើម និងធ្វើឱ្យពិបាកដកដង្ហើម។
កត្តាហានិភ័យចម្បងនៃជំងឺមិនឆ្លង
ថ្វីត្បិតតែជំងឺមិនឆ្លងមិនអាចចម្លងបាន ប៉ុន្តែវាកើតឡើងដោយសារកត្តាហានិភ័យទូទៅមួយចំនួន ដែលភាគច្រើនទាក់ទងនឹងរបៀបរស់នៅ៖
- ការជក់បារី: ជាកត្តាចម្បងដែលបង្កឱ្យកើតជំងឺមហារីកជាច្រើនប្រភេទ ជំងឺបេះដូង និងជំងឺផ្លូវដង្ហើម។
- ការសេពគ្រឿងស្រវឹងហួសកម្រិត: បង្កើនហានិភ័យនៃជំងឺថ្លើម មហារីក និងជំងឺបេះដូង។
- របបអាហារមិនល្អ: ការទទួលទានអាហារសម្បូរជាតិខ្លាញ់ឆ្អែត ជាតិស្ករខ្ពស់ អំបិលច្រើន និងកង្វះបន្លែផ្លែឈើ អាចនាំឱ្យធាត់ លើសឈាម និងទឹកនោមផ្អែម។
- កង្វះសកម្មភាពរាងកាយ: ការរស់នៅដោយគ្មានចលនា ឬអង្គុយច្រើនពេក ធ្វើឱ្យរាងកាយមិនបានដុតបំផ្លាញថាមពល និងកាត់បន្ថយការរំលាយអាហារល្អ។
- ភាពធាត់ជ្រុល (Obesity): ជាកត្តាហានិភ័យដ៏ធំដែលបណ្ដាលឱ្យកើតជំងឺទឹកនោមផ្អែម ជំងឺបេះដូង និងមហារីកមួយចំនួន។
- ភាពតានតឹង (Stress): ភាពតានតឹងរ៉ាំរ៉ៃអាចប៉ះពាល់ដល់សុខភាពបេះដូង និងប្រព័ន្ធផ្សេងៗទៀតក្នុងរាងកាយ។
- កត្តាហ្សែន: ប្រវត្តិគ្រួសារដែលមានជំងឺមិនឆ្លងក៏អាចបង្កើនហានិភ័យផងដែរ។
ហេតុអ្វីបានជាត្រូវយកចិត្តទុកដាក់លើជំងឺមិនឆ្លង?
ជំងឺមិនឆ្លង គឺជាមូលហេតុចម្បងនៃការស្លាប់មុនអាយុ និងពិការភាពនៅទូទាំងពិភពលោក។ ផលប៉ះពាល់របស់វាមិនត្រឹមតែប៉ះពាល់ដល់សុខភាពបុគ្គលម្នាក់ៗប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងបង្កបន្ទុកសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់គ្រួសារ និងប្រព័ន្ធសុខាភិបាលជាតិផងដែរ ដោយសារការចំណាយខ្ពស់លើការព្យាបាលរយៈពេលវែង។
តើយើងអាចការពារជំងឺមិនឆ្លងដោយរបៀបណា?
ដំណឹងល្អគឺថា ជំងឺមិនឆ្លងភាគច្រើនអាចបង្ការ និងគ្រប់គ្រងបានតាមរយៈការផ្លាស់ប្តូររបៀបរស់នៅ។ ជំហានសំខាន់ៗរួមមាន៖
- ទទួលទានអាហារមានតុល្យភាព: បរិភោគបន្លែ ផ្លែឈើ និងគ្រាប់ធញ្ញជាតិឱ្យបានច្រើន កាត់បន្ថយជាតិស្ករ អំបិល និងខ្លាញ់មិនល្អ។
- ធ្វើសកម្មភាពរាងកាយទៀងទាត់: យ៉ាងហោចណាស់ ៣០ នាទីក្នុងមួយថ្ងៃ ៥ ថ្ងៃក្នុងមួយសប្តាហ៍។
- ជៀសវាងការជក់បារី និងការសេពគ្រឿងស្រវឹង: បើអាចគួរឈប់ទាំងស្រុង។
- រក្សាទម្ងន់ឱ្យបានត្រឹមត្រូវ: ដោយការគ្រប់គ្រងរបបអាហារ និងលំហាត់ប្រាណ។
- គ្រប់គ្រងភាពតានតឹង: តាមរយៈការធ្វើសមាធិ យូហ្គា ឬសកម្មភាពបន្ធូរអារម្មណ៍ផ្សេងៗ។
- ពិនិត្យសុខភាពជាប្រចាំ: ដើម្បីរកឃើញ និងព្យាបាលបញ្ហាឱ្យបានទាន់ពេលវេលា។
ការយល់ដឹងអំពីជំងឺមិនឆ្លង និងកត្តាហានិភ័យរបស់វា គឺជាជំហានដំបូងដ៏សំខាន់ឆ្ពោះទៅរកការរស់នៅប្រកបដោយសុខភាពល្អ និងយូរអង្វែង។ ចូរចាប់ផ្ដើមថែទាំខ្លួនឯងពីថ្ងៃនេះ ដើម្បីជៀសផុតពីការគំរាមកំហែងស្ងាត់ស្ងៀមទាំងនេះ។